Да суседзяў

«Легенда пра Бераставіцу»

Даўно гэта было, можа тысячы гадоў таму назад, а можа і болей. І наша мясцовасць тады была зусім іншай, тут нельга было прайсці пехатой, не тое што на кані праехаць.         Ды і коней тады яшчэ ў нашых мясцінах не было, не ведалі іх нашыя продкі. Затое лясы навокал такія чтаялі, што крыкнеш з раніцы – да вечара рэха на абшарах гуляе, асесці не можа. А звяр’я ўсялякага, птушак самых дзівосных было гэтулькі, што лічыць не пералічыць. З голаду не памрэш… і рэчка ў той час працякала праз наш край не раўня цяперашняй: шырокая, паўнаводная. Калі стаіш на адным беразе, то другі бераг ледзь відаць было. І не было тады ў яе ні назвы, ні імя.

А жылі на яе берагах мужныя, працавітыя людзі. Мужчыны паляваць на звера хадзілі, а жанчыны за гаспадаркай прыглядвалі ды са шкураў адзенне і абутак шылі.

І жылі дзесьці ў гэтых краях прыгожы, ростам ладны і да работы здатны юнак, якога ўсе празвалі за яго прыгажосць і статнасць – Бераст. А ў суседняй сям’і жыла не менш прыгожая, увішная і да сямейных клопатаў спраўная дзяўчына з прыгожым імем Тавіца. З дзяцінства ведалі яны адзін аднаго, і калі прыспела часіна, то й мілавацца сталі.Такое ўжо каханнеў іх распачалося, што і расказаць пра яго цяжка. Глядзяць на іх людзі, хто мілуецца, хто зайздросціць. Кожны, вядома, маладосць сваю прыгадвае. Ні адна сляза ад таго замілавання скацілася па твары тых мужчын і жанчын.

Усе было б добра, ды бацькі дзяўчыны ніяк не маглі пагадзіцца на іх шлюб. І тады вырашылі маладыя: трэба ўцякаць і шукаць сабе новае месца для сямейнага жыцця.

Познім вечарам,калі месяц за хмаркі схаваўся, Бераст і Тавіца селі ў човен і паплылі ўніз па рэчцы шукаць сабе прытулку для сямейнага шчасця.

На досвітку хлопец і дзяўчына падпллі да берага. Знайшлі на пагорку ўтульнае мясцечка, перакусілі чым Бог паслаў ды й задрамалі. А калі прачнуліся, дык раніца светлая навокал праменні рассыпала, нібы ад вогнішча вугольчыкі ракідала. Тавіца працёрла вочы і прашаптала:

- Любы мой, прыгажосць навокал якая. Глядзі…

Азірнуўся Бераст і сказаў:

- Такой удалай мясціны не кожны можа знайсці. Усё для жыцця ёсць: і лес, і рэчка побач, і луг зялёны. А што яшчэ людзям для жыцця патрэбна?..

З таго часу, не разгінаючыся, сталі працаваць Бераст і Тавіца, спяшаліся, каб да марозаў такое-сякое жыллё збудаваць.

Праз некалькі гадоў гэтую мясціну нельга было пазнаць: так расрацавалі і змянілі яе муж з жонкай. А тут і дзеткі пайшлі, ды й з другіх куткоў люд прыблудны стаў пасяляцца. І сталі месца тое называць па імёнах першых пасяленцаў: Бераст і Тавіца. Бе-рас-та-ві-ца.

1. Касцёл Перамянене. Прамавугольны ў плане 3-х нефавы будынак з 5-ці граннай алтарнай часткай накрыты двухсхільным дахам. Галоуны фасад касцёла вырашаны ў форме 3-х яруснай веты-званіцы з шатровым завяршэннем. Сцены ўмацаваны ступенчатым і канфорсамі. Прарэзаны разнавялікімі спрагальнымі аконнымі праёмамі. Каларыстычнае вырашэнне пабудовы вырашаецца ў фактурнай каменнвай абляцоўні сцен і атыкаваных элементаў архітэктурнанга дэкору лапатак і карнізаў . Касцёл помнік архітэктуры пачатку 20 ст.

2. Касцёл прысвятой Дзевы Марыі. У друкаваных крыніцах пазначауся іх касцёл кармелітау, будауніцства завершана у 1615 годзе. Будынак цагляны, у сярэдзіне 18 ст. часткова перароблены з 1866 праваслаўная царква.

«Пра белую здань»

У Вялікай Бераставіцы ёсць паданне пра былога ўладальніка Вялікай Бераставіцы – гетмана Яна Караля Хадкевіча.

У маладосці ён наведваў Бераставіцу, бо жылі тут добрыя людзі і была прыгожая дзяўчына бераставічанка, у якую ён закахаўся. Але ажаніцца ён не мог, бо ён быў шляхціц, а яна была простай дзяўчынай. Менавіта таму Ян Караль Хадкевіч завяшчаў пахаваць сваё сэрца ў касцёле Дзевы Марыі, каб назаўсёды сэрцам застацца з любай у Бераставіцы.

А цяпер, кажуць старыя людзі, што над касцёлам раз у год з'яўляецца белая здань, менавіта ў дзень нараджэння Я.К.Хадкевіча. Яна ўздымаецца і плыве, лунае над Бераставіцай і шукае сваю каханую бераставічанку. А хто ўбачыць гэтую здань, будзе вельмі шчаслівым, багатым, удалым і з сэрца таго чалавека будзе плысці дабрыня.

І мусіць, менавіта таму мы ведаем толькі год нараджэння Хадкевіча, а дня яго нараджэння не ведаем.

3. Свята-Мікалаеуская царква ў Вялікай Бераставіцы. Яе будынак быў драўляны ў 1860 г з-за веткасці царквы будынак разабралі, у тым жа годдзе на месце драўлянай царквы пачалося будаўніцтва новай мураванай. Завршана будаўніцтва ў 1865 годдз.

У 1997 годдз царква занесена ўт рэестр помнікаў архітэктуры Беларусі.

4. Помнік польскім жаўнерам. На заходняй ускраіне Вялікая Бераставіца, каля могілак узведены ў 1994 годзе помнік памяці салдатам польскай арміі, якія загінулі ў 1918-1920 гадах.

5

5. Брацкая магіла савецкіх воінаў. У брацкая магіла пахавана 474 воіна, якія загінулі ў ліпені 1944 года пры вызваленні Вялікай Бераставіцы і навакольных весак ад нямецка-фашыскіх захопнікаў. У 1949 годзе на магіле паставілі бетонны абеліск, а ў 1988 годе помнік быў реканструяваны.

6. Заездны двор. Пабудаваны ў другой паловеXIX стагоддзя з дрэва. Цяпер гэта жылы дом. Аднапавярховы будынак пабудаваны на высокім фундаменце, на плане нагадвае літару “п”, мае двухсхільны дах. Сцены ўмацаваны вертыкальнай сцяжкай, вокны прамавугольныя. Галоўны фасад адшліфаваны, завершаны высокам трохвугольным шчытом. Помнік грамадскай архетэктуры, з рысамі народнага драўлянага дойліцтва.

7. “Дрэва жыцця”. У гонар 500 годдзя заснавання г.п. Вялікая Бераставіца (2006 г) у цэнтральным скверы адкрыта скульптурная кампазіція “ Дрэва жыцця”. Бронзавае дрэва, негледзячы на няўзгоды лёсу і надвор’е, раскінула свае магутныя галіны. А на самай верхавіне ўтульна ўладкавалася каркнаваная ваверка- сімвал Вялікай Бераставіцы.